İleri Dönüşüm Nedir, Nasıl İleri Dönüşüm Yapılır?



Kullanım ömrünü doldurmuş, işlevini yitirmiş veya artık bir ihtiyaç olmaktan çıkmış her türlü ürünü, bir atığa dönüştüğü için doğanın kucağına bırakıyoruz. Doğaysa kucağındaki tonlarca yükle ne yapacağını bilemiyor ve doğal denge giderek bozuluyor. Oysa insanların ve diğer tüm canlıların devamlılığı için doğal dengenin en değerli mücevherden daha dikkatli korunması gerekiyor.
Kullanılan ürünler atığa dönüştükçe yerlerini doldurmak için yenileri üretiliyor, onlar da zamanla atığa dönüşüyor ve yine yenileri üretiliyor. Üstelik üretim süreçleri de birçok açıdan doğayı yorarak ona zarar veriyor. Peki, üretim ve tüketim çılgınlığı arasındaki bu kısır döngü canlılığın sonunu hazırlarken neler yapılabilir? İleri dönüşüm, bu soruya verilmiş en etkili cevaplardan biri.

İleri Dönüşüm Ne Demektir?

Atık nesnelerin doğayı zehirlemesine engel olmak için onları geri dönüştürmek, duymaya alışık olduğumuz bir yöntem. İleri dönüşüm (upcycle) kavramı ise daha az biliniyor. Bu yöntemin nasıl uygulandığına ve avantajlarına değinmeden önce “İleri dönüşüm nedir?” sorusunu cevaplayalım. İleri dönüşüm; kullanılmayan, istenmeyen ya da atık hâldeki her türlü ürünün yeniden işlev kazanarak kullanılmasını ve böylece doğanın korunmasını amaçlıyor. İleri dönüşümün temel farkı ise ürünün ikinci formunun da en az ilk formu kadar kaliteli ve kullanışlı durumda olması.
İleri dönüşümde kullanışsız durumdaki her türlü nesne, yeniden tasarlanıp şekillendirilerek yararlı hâle getiriliyor. Yaratıcılık isteyen bu yönteme örnek olarak atık kumaş parçalarını birbirine dikerek bir çanta ya da cüzdan yapmak gösterilebilir. Böylece kumaş parçalarından çok daha kaliteli ve işlevsel bir ürün elde edilmiş oluyor. Atık malzemenin daha az kalitede ya da daha az kullanışlı bir ürüne dönüştürülmesine ise aşağı dönüşüm (downcycle) adı veriliyor. Dönüştürüldükçe lifleri kısalan ve kalitesi azalan kâğıt atıkların tuvalet ya da ambalaj kâğıdına dönüştürülmesi, bir aşağı dönüşüm örneği olarak karşımıza çıkıyor.


Geri Dönüşüm ile İleri Dönüşümün Avantajları


Satın aldığımız, kullandığımız, çöpe attığımız her türlü ürün; doğanın sağlığı ve dengesiyle doğrudan ilişkilidir. Doğaya bırakılan ya da ayrıştırılamayan atıklar toprağa karışıp yok olmayı beklerken topraktaki canlılığı ve verimi azaltabilir, hatta yok edebilirler. Bu da doğayı kendi ellerimizle zehirlediğimiz anlamına gelir. Evde kullandığımız cam şişeleri, kâğıt ürünleri veya plastik malzemeleri ayrıştırarak yeniden kazanılmalarını sağlamak bazen bize zahmetli ve yararsız görünse de böyle küçük adımlar milyonlarca insan tarafından atıldığında kıtaları aşar, dünyayı değiştirir. Peki, geri ve ileri dönüşümün faydaları nelerdir, neden ileri dönüşüme katkıda bulunmalıyız?

  • İleri ve geri dönüşüm yöntemleri, yaşamımız boyunca ürettiğimiz atık miktarının azalmasını sağlar. Böylece doğal dengeyi ve sürdürülebilirliği destekleyebiliriz.
  • Tüketim miktarımızı azaltarak üretim süreçlerinde kullanılan doğal enerji kaynaklarının ömrünü uzatabiliriz.
  • Atık durumdaki malzemeleri ihtiyaçlarımıza uygun yeni ürünlere dönüştürmek, ekonomik açıdan tasarruf yapmamıza da yardımcı olur.
  • İleri dönüşüm yöntemi, yaratıcılık ve el becerilerimizin gelişimini destekler. Özellikle çocuklarla birlikte yapılan ileri dönüşüm çalışmaları gelişimsel açıdan faydalı olur.
  • İleri dönüşüm ayrıca pratik düşünme becerilerimizi de geliştirir. Bu sayede hayatın akışında karşılaştığımız küçük sorunları daha kolay çözebiliriz.
  • Sevdiklerimizle bir aradayken ileri dönüşüm çalışmaları yaparak eğlenceli ve güzel vakitler geçirebiliriz. Ayrıca bu projeleri destekleyen başka insanlarla bir araya gelerek sosyalleşebiliriz.
  • Sadece bizde olan, hayal gücümüzü ve beğenilerimizi yansıtan yeni ürünler üreterek gardırobumuza, salonumuza, mutfağımıza özgün bir dokunuş yapabiliriz.

Yaşam Alanlarında İleri Dönüşüm Uygulamaları

İleri dönüşümde her türlü ürün ve malzemeyi dilediğimiz gibi dönüştürebilir ve geri kazanabiliriz. Ne yapacağımız, nasıl yapacağımız tamamen hayal gücümüze ve yaratıcı becerilerimize bağlıdır. Neler yapabileceğimizle ilgili fikir oluşturması açısından şu ileri dönüşüm örneklerini verebiliriz:

  • Evdeki plastik kovaları, teneke kutularını, kullanılmayan tencere ve çaydanlıkları biraz süsleyip renklendirerek harika birer saksıya dönüştürebiliriz.
  • Kullanılmayan araç lastiklerini de boyayıp renklendirdikten sonra bahçede büyük, dekoratif bir saksı olarak kullanabiliriz.
  • Kumaş parçalarını birbirine dikerek şık örtüler, battaniyeler tasarlayabiliriz.
  • Artık bedenimize uymadığı veya çok yıprandığı için kullanmadığımız jean pantolon ve eteklerden birbirinden şık çantalar, cüzdanlar yaratabiliriz.
  • Kumaş ve pamuk parçaları, iplikler, minik düğmeler kullanarak sevimli bez bebekler dikebilir, çocukları mutlu edebiliriz.
  • Ürün depolama gibi amaçlarla kullanılan ancak sonra atık duruma gelen ahşap paletleri onarıp birleştirerek masa, sehpa, çiçeklik, balkon koltuğu gibi işlevsel eşyalara dönüştürebiliriz.
  • Yine evdeki eski bir sehpa takımının bir çiçekliğe, birkaç ahşap parçası ve panjurun kullanışlı bir dolaba dönüştürülmesi de ileri dönüşümle mobilya üretmek için iyi birer fikir olabilir.

Evinizdeki eski mobilya ve atık malzemeleri dönüştürürken yaratıcılığınızı rengârenk seçimlerle taçlandırmak için siz de DYO’nun Hobilux Boya ve Vernik ürünlerini inceleyebilirsiniz. Kolay uygulanan, mükemmel örtücülüğe sahip, kokusuz ve çevre dostu DYO Hobi Boyaları ile siz de hobi saatlerinize konfor ve keyif katabilirsiniz.


Sürdürülebilirlik ve İleri Dönüşüm Bağlantısı

İnsanların üretim ve tüketim alışkanlıkları her gün büyüyen bir çılgınlığa evrilirken sürdürülebilirlik de en sık duyduğumuz sözcüklerden biri olmaya başladı. Çünkü üretilen her yeni ürün, tükenebilir kaynakların azalmasına ve üretim alanlarından doğaya daha fazla atık saçılmasına yol açıyor. Bu durum ekosistemin bütünlüğünü, bitki ve hayvan türlerinin çeşitliliğini, hatta canlıların devamlılığını riske ediyor. Yaşamın sürdürülebilirliği için tüm insanların tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmesi ve en makul seviyeye indirmesi gerekiyor.
Sürdürülebilir bir yaşama giden yol, bugünkü ihtiyaçlarımızı karşılarken gelecek nesillerin ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurmaktan geçiyor. Sınırlı su kaynaklarını adil bir şekilde kullanmak, suların ve toprağın sağlığı için çabalamak, enerji için tükenebilir fosil kaynaklar yerine güneş ve rüzgâr gibi yenilenebilir kaynakları kullanmak, motorlu araçlardan doğaya salınan zehirli gazları azaltmak için kısa mesafelerde yürümeyi ya da bisiklete binmeyi tercih etmek hepimizin alabileceği basit ama etkili önlemler. 
Sürdürülebilirlik ayrıca dönüşüm projeleriyle de doğrudan ilişkili. Üretim ve tüketimde makul bir denge yaratmayı amaçlayan dönüşüm yöntemleri, üretim süreçlerinin doğaya verdiği zararları da en aza indirgemeye yardımcı oluyor. Her yaştan insanın ilgi duyabileceği yaratıcı ve eğlenceli fikirler sunan ileri dönüşüm uygulamaları, bu sayede toplumda bir sürdürülebilirlik bilinci oluşmasını kolaylaştırıyor. Evde, okullarda, atölyelerde keyifli ve eğitici bir hobi olarak uygulanabilen ileri dönüşüm fikirleriyle çeşitli ihtiyaçlar yeniden satın alınmadan karşılanabiliyor ve doğaya bırakılan atık miktarı da azaltılıyor.
İleri dönüşüm, sürdürülebilirliğin desteklenmesi için harika bir yol ancak yeterli değil. Kullandığımız ürünlerin büyük bir kısmı dönüştürülerek yeniden kullanılabilse de özellikle plastik malzemeli ürünler dönüştürülmeye uygun olmadığı için nihayetinde doğaya karışarak toprağa ve canlılığa zarar veriyor. Bu yüzden canlılığın devamı için alabileceğimiz ilk önlem, daha az tüketmek ve ne tükettiğimize dikkat etmek. 
Kullanmadığımız ürünleri çöpe atmadan önce nasıl değerlendirebileceğimizi düşünmek, atıksız mutfaklar için çözüm önerileri aramak, musluğu her açtığımızda avcumuza dökülen temiz suyu israf etmemek bugünün dünyasında bir tercih olmaktan çok uzak. Gelecekteki nesillerin de yaşanabilir bir dünyada, sağlıklı bir hayat sürmesi için sürdürülebilirlik konusunda bilinçlenmeli ve ileri dönüşüm gibi çözümleri hayatlarımızın rutini hâline getirmeliyiz.